U - Z

Uilenbeker

Een uilenbeker is een pronkstuk op voet en meestal voorzien van een deksel. De beker heeft een voorstelling van een uil en stammen uit de 16e- en 17e eeuw. Ze kwamen voor in adellijke kringen. Bekende Uilenbekers zijn "het Nijmeegs uiltje" en "het Antwerps uiltje"

Uitvoerteken

Belastingteken met de afbeelding van een sleutel die tegen het gehalteteken (leeuwtje) of zwaardje werd afgeslagen als er restitutie had plaatsgevonden na uitvoer van Hollands gekeurd zilver. Men kreeg dan 2/3 van het belastinggeld terug. Werd het zilver hierna weer ingevoerd, dan werd er (na het opnieuw betalen van de volledige belasting) een tweede sleutel op afgeslagen.

Ultrasoon reinigen

Grondige reiniging in een ultrasoonreiniger levert en zeer goed resultaat op doordat poets- en polijstmiddel uit de lastigste plekjes van een voorwerp wordt opgelost. In de ultrasoonreiniger liggen de voorwerpen in een badje met warm water. De reiniging vindt plaats omdat er door ultrasone trillingen en speciale zeep, zeer kleine belletjes ontstaan die imploderen. Hierdoor laat het vuil los. De ultrasoonreiniger is echter geen poetsmachine het lost alleen vuil op.

V

Nederlands belastingteken "V" dat in gebruik is geweest van 1808 tot 1893. Het werd afgeslagen op buitenlandse stukken na betaling van de belasting. Doordat er 5 verschillende "V'-tekens zijn geweest (ieder in een eigen periode), is het zilver makkelijker te determineren op leeftijd.

Valse zilvermerken
(zie pseudokeuren)

Vergulden

Net als bij verzilveren kunnen voorwerpen ook verguld worden door deze te voorzien van een dun laagje goud. De meest gebruikte methode op dit moment is door gebruik te maken van het galvanisch proces. Ook kan er bladgoud op een voorwerp worden aangebracht. Vroeger verguldde men door goud op te lossen in kwik en hiermee vervolgens het voorwerp in te smeren en in een oven af te bakken waardoor de kwik verdampte. De uitvoerders van dit klusje hadden geen lang leven door de zeer giftige damp en het vuurvergulden is tegenwoordig daarom verboden. Vergulden wordt veel toegepast om een voorwerp op te mooien maar ook ter bescherming van zilveren voorwerpen. Zo worden zilveren eierlepeltjes verguld omdat ei zilver aantast. Ook binnenzijde van zoutbakjes worden vaak verguld om de aantasting tegen te gaan.

Verzilveren

Verzilveren is een voorwerp voorzien van een dun laagje zilver. Het is uit krenterigheid ontstaan in de achttiende eeuw. Onedele bestekdelen werden voorzien van een laagje zilver, hierdoor krijgt het het uiterlijk van tafelzilver, maar het niet is. Verzilveren gebeurt op een electrolische manier waarbij het stuk in een zilverbad met behulp van een elektrische stroom wordt voorzien van een juiste verhouding zilver. De dikte van de laag wordt aangegeven in een formule. Een 90 grams verzilvering betekent, dat er op 12 couverts (lepels en vorken), 90 gram zilver is neergeslagen. De verhouding wordt dan ook gebruikt voor bijvoorbeeld één theelepeltje. Bij deze verzilvering wordt het stuk voorzien van het getal "90". Zo komen we ook andere getallen tegen als 84, 100, 120, etc. Hoe hoger het getal, hoe dikker de laag. In het verleden zijn er veel imponerende merken afgeslagen op verzilverde voorwerpen, waardoor de leek snel denk dat het zilver is. Het valt echter te testen door het voorwerp even aan te vijlen en het te testen met toetswater.

Viltschijf

Polijstschijf gemaakt van vilt. Deze is bedoeld voor het slijpen van zilver.

Visopdiencouvert

Opdiencouvert bestaande uit een groot vismes of visschep en een grote visvork. Bedoeld voor het in stukken snijden van vis en het vervolgens uitserveren hiervan. In het algemeen ziet het visopdiencouvert eruit als het viscouvert, alleen dan vele malen groter. Ook visopdiencouverts behoren tot de hogere prijsklassen van cassetteonderdelen.

Viscouvert

Visbestek bestaande uit een vismes en visvork. Het vismes heeft een plat lemmet, zodat er gemakkelijk gefileerd kan worden. Tevens heeft het mes een stompe snede. De  visvork heeft over het algemeen 4 tanden, waarbij de het midden dieper is uitgesneden. Ook komt het voor de de buitenste  twee tanden iets breder zijn dan de middelste. Viscouverts zijn in de regel duurder dan dinercouverts.

Visschep

Platte schep waarbij het schepgedeelte aan aan de zijkant van de schep zit. Het heft van de schep is vaak gemaakt van zilver, hout, ivoor of been. De schep zelf is vaak van zilver of verzilverd materiaal.

Vlalepel

In de moderne tijd (omstreeks 1970) begon men een compotelepel te gebruiken als vlalepel. Na een verbastering van dit woord werden al snel bestekcassette uitgerust met een zogenaamde vlalepel.

 

 

 

 

 

 

Vleesvorkje

Vorkje met twee tanden die vaak iets naar buiten gebogen zijn. Het vorkje is bedoeld voor het serveren van vleeswaren. Er zijn ook grotere exemplaren in omloop voor grotere vleesschotels. Vaak is het vleesvorkje een onderdeel van een hors d'oeuvreset

 

Vork

De vork is net als de lepel en mes een oud gereedschap. Vroeger voor algemeen gebruik, de laatste eeuwen zijn er voor allerlei soorten voedsel verschillende vorkjes vervaardigd, zoals: gebaksvorkje, oestervorkje, vleesvorkjes, gembervorkje, confituurvorkje, etc.

 

Vouwlepel

Ookwel reislepeltje of reissetje genoemd. Dit is een lepel waarvan de steel opgevouwen kan worden, zodat de bak tegen de steel aan ligt. Bij  de lepel hoort een losse vork gedeelte dat in plaats van de bak op de steel gezet kan worden.

Vulmiddel

Sommige zilveren tafelstukken worden verzwaard met een vulmiddel. Niet om te frauderen met het gewicht van zilver, maar dit heeft puur een praktische functie. Mesheften zijn vaak gevuld met een middel om de angel er in vast te zetten en tevens ligt het mes dan beter in de hand. Kandelaars worden voorzien van vulmiddel om de voet te verzwaren tegen omvallen. Voorbeelden van vulmiddelen zijn: lood, zand of pek. Omdat veel vulmiddelen zacht worden bij hogere temperaturen is het af te randen om deze stukken heet te reinigen.

Vuurvergulden
(zie vergulden)

Waarborg

Het waarborg is een keurkantoor, waar goud en zilver worden getoetst op echtheid en gehalte en waar deze voorzien worden van de officiële keuren die daarbij horen. Vroeger was het een onderdeel van de belastingdienst en waren er meerdere kantoren verspreid over Nederland (zie Minervahoofd).  Tegenwoordig is er nog maar één waarborg in Nederland en dit is het waarborg in Gouda. Deze geprivatiseerde instelling keurt in opdracht van de Nederlandse overheid.

Waarde

De waarde van zilveren stukken wordt bepaald aan de hand van diverse criteria: De staat van het stuk, de leeftijd, de exclusiviteit, de zeldzaamheid van zilversmid, de arbeid (hoeveel werk heeft de zilversmid in het stuk zitten), het gewicht, het gehalte, de zilverkoers en de vraag naar het stuk. Een zilveren voorwerp kan in hele slechte staat zijn. Zo slecht, dat er enkel nog de zilverprijs voor gegeven kan worden. De waarde word op dat moment bepaald door de koers. Toch zijn er ook stukken in slechte staat die nog wel een hoge waarde hebben. Dit kunnen oude of zeldzame stukken zijn. De waarde gaat dan wel naar beneden vanwege een mankement, maar is dan nog wel vaak vele malen meer waard dan de sloopprijs. Anderzijds kan er door een zilversmid veel werk in de stukken zitten. Maar ook de leeftijd haalt de waarde flink omhoog. Dit geld niet alleen voor zilver, maar ook verzilverde of edelstalen voorwerpen. Een lepeltje dat in 1920 bijvoorbeeld fl.0,50 kostte, kan nu makkelijk € 10,00 waard zijn.

 

Wapenschild

Sierlijk wapenschild (tekening) dat verwijst naar een familie. Familiewapens (of wapenschild) werden vaak in zilver bestek gegraveerd om het eigenaarschap aan te kunnen tonen. Buiten een anti diefstal werking, was dit schild ook bedoeld om te imponeren bij gasten.

Wijnproefschaaltje

Klein, laag rond bakje met één oor waarop vaak een duimrust is bevestigd. Het schaaltje wordt door sommeliers (wijnkelners) en wijnproevers gebruikt voor het proeven van de wijn. Door het platte model komt de geur goed tot zijn recht. Dergelijke schaaltjes zijn er in zilver en verzilverde uitvoeringen

Wildschaar

Stevige schaar zonder ogen maar met tangachtige grepen en stalen, sikkelvormige snijbladen. De wild- of tafelschaar, wordt gebruikt om wild aan tafel, voor het uitserveren, in stukken te knippen. Merendeel gebeurt dit met gevogelte, waarbij de schaar ook het karkas kan doorknippen.

Winkeliersmerk

Naast de officiële keuren en tekens komen we soms ook een winkeliersteken tegen op het zilver. Dit is afgeslagen door de winkelier die het zilver verkocht. Bekend in Nederland zijn bijvoorbeeld: Begeer, Bonebakker en Zeeman.


WMF

WMF staat voor: "Württembergische Metallwarenfabrik".
Het bedrijf is gespecialiseerd in het produceren van bestek en keukengereedschappen en maakt tegenwoordig ook professionele keukenapparatuur en espressomachines.
Het bedrijf is in 1853 opgericht in Duitsland maar was toen der tijd een metaalbewerkingswerkplaats. Later is het door fusies en overnames een van de grootste producenten van huishoudelijke metaalwaren geworden.
WMF staat voor topkwaliteit bestek en heeft zeer veel producten in verschillende modellen geproduceerd.

Yogya zilver

Ookwel Djokja zilver genoemt. Zilveren voorwerpen van het Indonesische eiland Java, waarbij deze voorwerpen van oudsher werden vervaardigd in de stad "Yogyakarta". De voorwerpen zijn vaak uitbundig versierd met bloemen (lotusbloemen), bladeren, ranken en andere versiersels. Het zilver is  gedreven met een hamer en gezwart om de versiering beter tot zijn recht te laten komen. Een heikel punt is echter de keuring. In Djokazilveren voorwerpen wordt vaak het gehalte in cijfers ingeslagen bijvoorbeeld 800 of 925 soms vergezeld met een eenvoudig meesterteken. Door de slechte controle die er op het zilverkeuren rust, namen veel zilversmeden het  niet zo nauw met het legeren en voegden soms iets meer koper aan de legering toe dan is toegestaan. Toch is er wel heel veel echt ,eerlijk Djokazilver in de omloop dat bij vele verzamelaars terecht erg geliefd is.

Zilfa pleet

Zilfa Pleet was dè merknaam voor verzilverde artikelen van de zilverfabriek "Voorschoten".De naam is een samensmelting van Zilver Fabriek.
De modellen die Zilfa maakte waren exact gelijk aan de echte puur zilveren bestekmodellen van Voorschoten. Een sterke zet van deze fabrikant, want op die manier kon men de (dure) zilveren cassette aanvullen met verzilverd bestek voor het geval er meerdere gasten waren.
Verder zijn Zilfa pleet-artikelen voorzien van een viertal mooie merktekens die de gasten imponeren. Ook was er nagedacht over de materiaalkeuze; voor de kern van het bestek en overige tafelstukken, werd gebruik gemaakt van een wit, soliede en veerkrachtig metaal waardoor enige slijtage niet zichtbaar wordt. De Zilverfabriek Voorschoten heeft diverse gerenommeerde ontwerpers gehad zoals zilversmid Begeer. Maar het bekendste model is toch wel "Model 4" van Christa Ehrlich, wat zich onderscheidt door de voorname soberheid: een echt tijdloos design!
Zilfa is later overgenomen door Keltum / van Kempen & Begeer. Er zijn dan ook bestekdelen op de markt waar zowel het merktekens van Zilfa, Keltum en VKB op te vinden zijn.

Zilduro

Vanaf 1959 is bestek gaan produceren in de serie "Zilduro".
Het nikkelgehalte van dit bestek is groter dan bij de Zilmeta-serie. Hierdoor kan het hoogglans gepolijst worden en heeft het een prachtige glans. Het bestek is vaatwasmachinebestendig is en vlekt niet.

Zilmeta

Om mooi bestek voor iedere portemonnee betaalbaar te maken ging Gero edelstalen bestek en andere tafel- en keukenstukken vervaardigen onder de naam "Zilmeta". De producten zijn van zeer goede kwaliteit en zijn in vele verschillende modellen op de markt gekomen. Mede hierdoor zijn er veel verzamelaars voor Gero artikelen. Met de komst van Zilmeta artikelen verdween de Alpacca-lijn van Gero. Het grote voordeel van Zilmetabestekdelen is, dat het (anders dan bij gero-zilver of verzilverde stukken), het vaatwasmachinebestendig is. LET OP!!! gezwartte bestekdelen als model 520 kunt u beter NIET in de vaatwasser reinigen, het verliest dan het zwarte detail.

 

Zilver

Zilver behoort tot de edelmetalen. Dit houdt in dat het bijna niet wordt aangetast door oxidatie. Goud blijft altijd mooi en daarom is zilver net iets minder edel dan goud. Dit is te zien doordat zilver na verloop van tijd een zwarte oxidatie krijgt. Zilver is makkelijk te bewerken, te smelten en te smeden. Zilver kent vele toepassingen zoals betaalmiddel, sierstukken, bestekdelen, maar ook in de elektronicawereld word zilver steeds meer gebruikt, omdat het een zeer goede geleiding heeft. Zilver heeft het symbool Ag in het periodiek systeem. Ag is afgeleid van de Latijnse naam voor zilver: Argentum.

Zilverdoek

 

Zilverpoetsdoek voorzien van een impregneermiddel. De doek mag niet gebruikt worden in combinatie met andere schoonmaakmiddelen. In plaats daarvan wrijft u met de droge doek het zilver op tot de lichte aanslag is verdwenen. Met een zilverpoetsdoek blijft het zilver langer mooi, houdt het langer zijn glans en is een zeer veilige poetsmiddel doordat het alleen de aanslag verwijderd en niet het zilver schuurt. De doek kan keer op keer gebruikt worden. Juist als de doek zwart is, maakt deze goed schoon. De zilverdoek is echter niet in staat hardnekkige aanslag te verwijderen.

Zilverkoers

Dit is de marktprijs van zilver en wordt altijd weergegeven in 1000 gram. De marktprijs is gerelateerd aan de internationale metaalbeurzen. zie ook: http://www.kitco.com/market/euro_charts.html . Het betreft hier dan wel 999 zilver dat inhoud dat dit de zuivere stof zilver betreft en geen gehalte. De marktprijs verschilt van dag tot dag en kan sterk dalen, maar ook net zo hard weer stijgen (soms met tientallen euro's per dag). De laatste jaren loop de prijs echter nog steeds op en heeft al bijna het dubbele bereikt van een paar jaar geleden. De koersprijs is overigens niet de prijs die u krijgt als u zilver inlevert. Mocht u zilver willen verkopen voor de  zilverwaarde, bedenk dan goed dat het vaak geschiedenis is wat u in de smeltkroes laat verdwijnen. Daarnaast is een voorwerp meestal meer waard dan de zilverprijs.
Update: i.v.m. een verminderde vraag aan beleggings- en industrieel zilver en een grote bovengrondse voorraad, is de zilverprijs halverwegen 2013 sterk gedaald maar nog steeds hoog en stabiel rond de € 500 - € 600 /1000gr.

 

Zilvium

Gero heeft een tijd lang verzilverde producten verkocht onder de naam "Gerozilver". Buiten het dunne laagje, had het niets met zilver te maken en de regering heeft op een zeker moment de naam als misleidend bestempeld. Met de komst van de nieuwe waarborgwet in 1952 mocht Gero de naam niet meer gebruiken. Sinds die tijd hebben de artikelen het predicaat Zilvium hebben gekregen.

Zoutschepje/ zoutlepeltje

Een zoutlepel is een klein lepeltje waarmee men zout kon scheppen vanuit een zoutbakje. De lepeltjes moeten na het diner echter wel uit de schaaltje (bakjes) worden verwijderd, omdat het zout op den duur het zilver ernstig aantast. Hiervoor moet het wel dagen in het zout blijven staan. Gebruik van zilver met zout is geen probleem.

Zuurlepel

Een zuurlepeltje kan een onderdeel zijn van een hors d'oeuvresetje. Het lepeltje heeft gaatjes of een opengewerkt werkje in de bak. Hierdoor kan zuur uit de inmaakazijn genomen worden en uitlekken.

Zuurvorkje

Vorkje met drie tanden waarvan de buitenste naar buiten gericht zijn. Het zuurvorkje is bedoeld om zuur als augurken en uitjes uit het zuur te prikken. Ook een zuurvorkje maakt deel uit van de betere hors d' oeuvrecassette.

Zwaardje

Keurmerk dat door de waarborg wordt afgeslagen op kleinzilver als het voldoet aan het wettelijke 1e of 2e gehalte. Het merkje is in gebruik genomen sinds 1814. Van 1814 tot 1953 zijn er twee verschillende zwaardjes in omloop geweest. Deze verschillen echter niet heel veel van elkaar. Toch is het enige houvast bij determinatie van artikelen, die alleen een zwaardje bevatten. Na 1953 zijn er twee verschillende zwaardjes tegelijk ingevoerd: 1: Zwaardje met het getal 925 = 1e gehalte en twee: 835 = 2 gehalte zilver.

 

Zwijnkop

Belastingteken voor ongewaarborgde, buitenlandse stukken en op inlandse stukken met ongeldige keurtekens. Dit belastingteken werd afgeslagen na betaling van invoerrecht en waarborgbelasting. Het teken zonder driehoek is van 1831 tot 1893, in een driehoek is van 1893 tot 1906